Kwartje valt bij 46%

En weer is er vandaag een whiskykwartje bij me gevallen.
Zoals het ook bij vele andere whiskyliefhebbers zal zijn opgevallen, is het mij niet ontgaan dat steeds meer 'standaard' whisky's op 46% sterkte worden afgeleverd. Ook types die voorheen op 40% zaten. De verklaring die ik wel hoorde, dat de producenten daarmee tegemoet willen komen aan een grotere vraag naar sterker spul, klonk mij niet onlogisch in de oren, maar, zo bleef het bij mij knagen, waarom dan precies op die 46%? Als het onder invloed was van de door mij zeer gewaardeerde trend om op cask strength te bottelen, dan zou 50% en meer toch beter in de lijn liggen. Maar precies 46%….? En dan lees ik vandaag, op www.whiskyforeveryone.com, een site die ik zeer kan aanbevelen, een uitleg over het 'chill filtering'. Waarom wordt whisky, en zeker alle blends, vaak 'koud' gefilterd? Omdat er in whisky van 't vat allerlei stofjes als vetzuren en eiwitten zitten, die de drank vertroebelen als je er ijs of water bij doet. En sommige consumenten vinden dat een onprettig gezicht of zo…In ieder geval zijn er producenten, best wel veel eigenlijk, die die stofjes er dan voor hun geliefde consumenten uit filteren. En dat kan alleen door de whisky tot op of zelfs onder het vriespunt af te koelen: bij die temperaturen gaan de opgeloste stofjes klonteren. Vervolgens wordt de diepvrieswhisky door metalen zeven geperst om de microklontjes eruit te filteren. 'Chill' filteren dus.

Nu zijn er ook consumenten die menen dat het de smaak van whisky niet ten goede komt als je er stofjes uithaalt en 'm ook nog eens op grove wijze mishandelt. Ik kan me daar alles bij voorstellen! Ook aan deze consumenten willen de producenten natuurlijk tegemoet komen. Zij gooien met trots hun 'unchillfiltered' of 'non-chillfiltered' soorten op de markt. Goh, wat zijn ze toch authentiek bezig, denk je dan. Zeker. Het is dan als consument wel handig te weten dat bij whiskysterktes vanaf een bepaald percentage, om chemisch-natuurkundige redenen, sowieso geen vertroebeling kan optreden, dus sowieso geen filtering nodig is. En dat percentage is…..jawel, het kwartje, dat percentage is 46!

Verdampt!

Onlangs weer eens wezen buurten bij de Whiskybase-shop (en daar natuurlijk niet met lege handen vandaan gekomen: de Highland Park van Archives, Second release en een Longrow Burgundy Wood, wellicht daarover later meer). In gesprek met Cees-Jan passeerden weer eens allerlei whiskywetenswaardigheden de revue. Toen ik vertelde van mijn aanschaf van de Premier Barrel Laphroaig in aardewerken fles, op de 'Peppelweg', leek er een blik van herkenning bij Cees-Jan: 'En aardewerken fles? Keramiek?', vroeg hij. Ja, een retro-ding. Leuk om te zien, maar je kan niet zien hoeveel er nog in zit, bevestigde ik. Daarop zei Cees-Jan dat hij me wat wilde laten zien. Hij verdween in het privédeel van de winkel om kort daarop terug te komen met een duidelijk gevuld blauwfluwelen zakje met goudborduursel. Hij zette het zakje op de toonbank en knoopte het gouden sluitkoordje los: het zakje bleek een blauw aardewerken flesje te bevatten dat gesloten was met een zilveren dop en een zilveren zegel.  Het flesje straalde een 19e-eeuwse luxe uit, het British Empire in al zijn glorie en zo...Hier moest wel een heel speciale whisky in zitten! (Dat het om een whiskyfles ging was natuurlijk duidelijk).
Cees-Jan nodigde mij uit het flesje op te tillen, na mij nog eens nadrukkelijk op het onverbroken zegel te hebben gewezen. Ik kreeg nu wel een vermoeden, en dat werd bewaarheid toen ik het flesje ophief: het woog zowat niks! Het was leeg!  Dat er ooit iets lekkers in gezeten moest hebben was duidelijk, dat er nu niks meer in zat was ook duidelijk, maar hoe?...Cees-Jan nam de fles over. Hij draaide hem om, en wees op de ongeglazuurde onderrand, de richel waarop de verder geheel geglazuurde fles bij het bakken in de oven had gestaan, lang geleden....ongeglazuurd aardewerk is poreus....in de loop van tientallen jaren is de ongetwijfeld smakelijke inhoud van de fles door die ongeglazuurde rand heen verdampt!

dit is niet de fles die Cees-Jan liet zien

De fles, zo vertelde Cees-Jan, was in de winkel terechtgekomen door een oudere dame uit de buurt die 'm (met nog wat whisky's in glazen flessen, zo begreep ik) langs was komen brengen.
En ach, over m'n Laphroaig Premier Barrel (bott. Douglas Laing) hoef ik me geen zorgen te maken. Het is een weliswaar jonge (7 jaar) Laphroaig, single cask, van 46%, maar hij heeft wel de karakteristieke rokerigheid van het merk, heeft een volwassen olieachtigheid, smaakt zilt met zoete en kruidige tonen en biedt een lange, prettige afdronk. Dus die is over een jaar al leeg; maar niet door verdamping....

van deze 'decanter' zijn er 366

Jong en oud in de whiskyclub

Toeval of niet, in de eerste serie bottelingen van de Rotterdamse Whiskyclub (Commitment to Malt) zit het jongste merk van Schotse single malts, Arran (Island), en een van de oudste merken, Ben Nevis (Highland).
En nou denk ik dat ik dat kan proeven....dat verschil in leeftijd van het merk.
Het gaat bij allebei de flessen om 12 jaar oude, op bourbon hogshead gerijpte single malts van 46%. Dus prima vergelijkbaar.
Begin ik met de Arran. Eerste indruk is een 'typische' zomerwhisky…fris en fruitig, misschien een beetje scherp. De afdronk is niet overdreven lang. Nou ben ik geen grote detailproever, kan nog wel eens een nuance missen, maar bij deze Arran proef ik dat er meer in zit; ik krijg het er alleen niet echt uit. Misschien is het alleen de belofte van complexiteit die ik proef en moeten we nog een jaar of wat wachten tot de Arran Distillery (opgericht in 1995) echt volwassen is geworden?
Tot volle wasdom is in ieder geval Ben Nevis al gekomen. Althans, dat meen ik uit de eerste drams die ik nu van dit merk heb geproefd te mogen opmaken: een volle, ronde neus en smaak. Zoetig. Het hout komt mooi naar voren, met alle eikentonen die daar bij horen; lange, prettige afdronk. Een soort modelwhisky die door lange ervaring (Ben Nevis stamt uit 1825!) een robuust evenwicht heeft gevonden. Een whisky die je iemand die nog nooit een single malt heeft gedronken ter kennismaking zou voorzetten. Maar daartegenover staat dan, vind ik, dat in ieder geval deze Ben Nevis niet echt iets bijzonders heeft. Iets meer karakter had voor mij wel gemogen.

Mijn rapportcijfers, voor wat ze waard zijn: Arran 82, Ben Nevis 84.

heel aardige whisky's, maar misschien iets meer karakter...?

Even schrikken...verroeste whisky!

Ja, dat was wel even schrikken, toen ik op het forum Whisky Enthousiasts (LinkedIn) werd gecofronteerd met de mogelijkheid dat whisky, net als wijn, in een geopende fles kan oxideren! Daar had ik nog nooit van gehoord, dus zeker ook nooit bij stilgestaan...Dat je dus bijvoorbeeld van een lekkere, dure fles denkt: 'Ha, dit bodempje laat ik staan voor een heel speciale gelegenheid', en dat je een jaartje later, bij die speciale gelegenheid, na een eerste nip denkt: 'gedverdemme, hoe heb ik deze ooit lekker kunnen vinden!'. Omdat dus dat bodempje met de in de fles aanwezige zuurstof is gaan reageren. Verroest is! Een aantal deelnemers wisselt op dat forum ervaringen en adviezen hierover uit.
Het varieert van dat een geopende whisky na 5 jaar iets van z'n complexiteit kan verliezen, tot het advies dat je een bodempje in de fles toch binnen een maand wel moet nuttigen om onprettige verrassingen te voorkomen. En dan daartussen dat je een geopende fles toch wel binnen een een half jaar soldaat moet hebben gemaakt. Ach ja...
Maarrrr...net zoals je wijn behoorlijk tegen bederf kunt beschermen door het aanbrengen van Vacuvin-sluitingen (van die rubberen kurken waarmee je de geopende fles d.m.v. een pompje vacuüm kunt krijgen), kan dat bij whisky natuurlijk ook. Voor alle zekerheid heb ik m'n Ardbeg Alligator van de enige vrije Vacuvin-kurk in huis voorzien. En van het weekend wordt dat dus een dozijn extra van die dingen aanschaffen. Je weet maar nooit!

Turf en rook

afbeelding gemaakt door schrijver dezes

Om het ontkiemingsproces van de gerst te stoppen, en dat wil je als je er whisky van wilt maken, moet je de boel verhitten. En dat doe je door de gekiemde gerst in een 'kiln', een soort oven, te stoppen.
En als je dan voor de verhitting een turfvuur gebruikt onder het rooster waar de gekiemde gerst op is uitgespreid, dan leg je de basis voor een peated whisky. Ik hou daar wel van, van die turfwhisky's.

Waar rook is is turf, maar hoeveel?
Volgens mij gaat het bij peated whisky's om twee extra smaakcomponenten: de smaak van de turf en de smaak van de rook. Er zijn 'peated' whisky's waar ik duidelijk de turf in proef, maar nauwelijks iets rokerigs, er zijn er waar veel rooksmaak aan zit, maar nauwelijks iets van turf, en er zijn er waar turf en rook tegelijk om de aandacht strijden. Ik kan me voorstellen dat die turf/rook-smaakverhouding te maken heeft met de felheid van het vuur (heet, veel vlammen en weinig rook, of relatief koel, smeulend met veel rook). En dat zou weer te maken kunnen hebben met de brandbaarheid van het type turf. Maar dat bedenk ik zomaar, dus het kan net zo goed onzin zijn.
Om een voorbeeld te geven van verschillen in de smaakverhouding die ik ervaar: Als ik m'n neus hang boven een Ledaig, dan ruik ik van alles, en heel nadrukkelijk ook 'peat', maar nauwelijks of geen rook. Het eerste aroma dat je boven een Ardbeg of Laphroaig tegemoetkomt is dat van een volle asbak: rokeriger kan bijna niet. Pas daarna ruik je de turf.

Asbakken en zilte turven
De rookgeur en -smaak die ik in whisky's proef is zelf ook weer een samenspel van elementen. Er is het 'standaard' rookaroma, een soort basisgeur die je inderdaad bij asbakken, maar ook bij houtvuren tegenkomt. En aan die basis kunnen dan weer andere geuren en smaken kleven. Zo kon ik onlangs 'rookworst' onderscheiden in een verder weinig rokerige Balblair, en ook niet zo lang geleden proefde ik toch echt gerookte paling.
En dan zijn er de verschillende types turf. Elke streek in Schotland heeft z'n eigen turfsamenstelling, afhankelijk van wat er groeit en bloeit en het soort aarde, en van de beesten die er leven, poepen en sterven, en ook afhankelijk van de invloed van bijvoorbeeld de zee (ziltige grond?).
Meer dan bij de rookwaarneming komen in het turfaspect dan ook de regionale verschillen tot uiting. Om een voorbeeld te geven: Tot nu toe ben ik één keer in Schotland geweest, en wel op de Orkneys. Je hebt daar hoogveengebieden met heide. Je ruikt die heide duidelijk als je er rondwandelt. En in de Highland Park-whisky's, die helemaal niet rokerig maar wel licht turfachtig zijn, ruik ik die heidelucht weer terug.

Rotterdamse Whiskyclub

Nou, sinds vandaag ben ik lid van de Rotterdamse Whiskyclub. Klinkt goed, niet?
Deze whiskyclub is een voortzetting van de voormalige Nederlandse Vereniging Commitment to Malt, en daar was ik al lid van, met ledenpas en al.
Maar goed, de Rotterdamse whiskyclub is verbonden aan de G&G-slijterij van Roy van Ams in Schiebroek, en net als de vereniging had, heeft de club soms aardige whiskyaanbiedingen, en eigen bottelingen.
Vandaag dus onder een veelbelovend zonnetje met de tram weer eens naar de Peppelweg, Schiebroek gegaan, met als voorwendsel om m'n ledenpas om te wisselen, en met als verwacht resultaat dat ik nu klaar heb staan om te proeven: een Arran en een Ben Nevis, beide 12 jaar oud en gerijpt op bourbon hogshead, en beide voorzien van het etiket van de Rotterdamse Whiskyclub, en een wat, eh...apart verpakte 7 jaar jonge Laphroaig uit de Premier Barrel-serie van Douglas Laing. Alledrie 46%'ers, dus eigenlijk wat aan de 'lichte' kant voor mij, tegenwoordig...ahum.
Arran heb ik wel eens eerder geproefd, Laphroaig is een oude bekende (maar het gerucht gaat dat deze van DL op sherry heeft gestaan, en die variant zou nieuw voor me zijn); Ben Nevis is nieuw voor mij, maar ik heb in Schiebroek even kunnen snuiven en proeven...daarom dus die fles gekocht.
      

En de winnaar is...

Natuurlijk moest ik zeker van m'n zaak zijn, dus ik kon me er niet met 1 glaasje per kandidaat van afmaken. En daar ik het in huiselijke kring doorgaans niet doe dan met meer dan 1, hooguit 2 glas per avond, duurde het even, maar dit is de uitslag van de privé-proeverij van afgelopen weekend:


1 Amrut - 91pt 
2 Miltonduff - 89pt  
3 Cragganmore - 88pt 

Misschien toch verrassend, de Amruth Cask strength op 1, althans voor mij. Maar met dit rapport:
Mooie, volle whisky. De neus is houtig, rond en kruidig zoet. Smaak inderdaad heel goed het zoetige van eikenhout, mout, sinaasappel later, en de afdronk is lang en prettig. Alles goed in balans.
een verdiende ereplaats.
De andere twee echter mogen er zeker ook zijn. Behoorlijk genieten geblazen was het met de Miltonduff van C&S Dram Collection (notitie van de proeverij van dinsdag, van 't weekend bevestigd):
Vol van smaak; met een paar druppels water erbij komt deze echt goed los. Heel kruidig! Mooie afdronk. Een topper!
...en evengoed ook met de Edition Spirits Cragganmore (21 years):
Fruitig, fris en moutig in de neus; fruitig in de smaak, boterachtig ook, vol maar niet zwaar in de mond, en een prettige afdronk met iets van rook. Drinkt lekker weg!

Hoewel ze qua punten voor mij dicht bij elkaar zitten, zijn het toch drie heel verschillende whisky's. En dat is nou het leuke van deze hobby: het ontdekken en genieten van al die verschillende smaken!

Verrassing...

Krijg ik toch verdorie vandaag zomaar van D., die mij dinsdagavond geïnteresseerd uithoorde over de proeverij, een fles 13 jaar oude Miltonduff van C&S Drams (59,9%) cadeau! Mijn topper van dinsdag dus. Ze kreeg er in de whiskybase-shop waar ze deze fles kocht ook nog een sample bij van de 21 jaar oude Balblair (C&S Drams) die de andere topper van de proefavond was.
Ik heb nu dus als nog goed te proeven in mijn kast staan de Amrut Cask Strength, De Cragganmore van dinsdag, en deze speyside, de Miltonduff. Aan de slag dan maar, dit weekend!

het cadeau van D.